Ülkemiz ve dünyamız için can ve mal kayıpları açısından yangın konusu oldukça önemlidir. Neredeyse her gün bir şekilde ev veya işyerlerinde ciddi zararlar doğuran yangınlar meydana gelmektedir. Bu da maddi ve manevi boyutu itibariyle toplumun her kesimini rahatsız etmektedir.
Her şeye rağmen ilk temenni yangınların çıkmamasıdır. Oysa yangınların çıkmasını önleyecek gerek teknolojik imkanlar gerekse yasal düzenlemelerde yol gösterici teknik tedbirler tarif edilmesine rağmen her geçen gün sayıları artmaktadır. Bugün bile yangınların çıkmasını önleyemediğimizi görmekteyiz.
O halde yangınlara yönelik önlemler almak ve çıkan yangınlara bilinçli bir şekilde müdahale etmek, en az zararla söndürülmesini sağlamak toplumsal bir gerekliliktir. Bunu sağlamanın yolu da bu konuda bilinçli olmayı gerektirir. Her işin başı eğitimden geçmektedir. Acil olayların başında gelen yangın güvenliği konusunda da toplumsal bilinçlenmeyi sağlayacak her türlü aktivite her anlamda fayda sağlayacaktır. Nitekim itfaiye teşkilatlarından her şeyi beklemek yetersiz olmaktadır.
Dolayısıyla yangın güvenliği için yapılan her türlü masraflar asla israf sayılmamalıdır. Yapılan hiçbir masraf insan hayatından daha değerli değildir. Bu hususta yönetmelik hükümlerini yerine getirirken bir mecburiyet olmasa dahi mal ve can güvenliği düşünülmelidir. Ev veya işyerlerine yapılan sigortalama işlemlerinin asla yangın güvenliğinin alternatifi düşünülmemelidir.
Yangınların Çıkış Sebepleri
Bilgisizlik: Gerek yaşantımızı kolaylaştıran, gerekse üretim sürecinde kullandığımız araç, gereç ve maddelerin yangına neden olabilecek özelliklerini yeterince bilmemekle yapılan hatalar,
Tedbirsizlik – İhmal: Olabilecek tehlikeleri bildiğimiz halde gerekli önlemleri zamanında almamak, ertelemek, yangın koşullarını oluşturacak ortam hazırlamak, uyarıcı bilgilere uymamak, gerekli bakım ve kontrollerin yapılmaması,
Dikkatsizlik: Olası tehlikelerin farkına varmamak, ciddiye almamak ya da görmezlikten gelmek,
Kazalar: İstem dışı olaylar sonucu oluşan yangınlar,
Sıçrama: Yangınların veya yararlanmak amacı ile yakılan ateşlerin kontrol dışına çıkmasıdır. Piknik ateşleri, anız veya hurda yakmak vb.
Doğa Olayları: Yıldırım düşmesi, güneş ışınları, rüzgar ve kızışmalar, çürüme gibi bir çok neden yangın başlangıçları olarak düşünülebilir.
Sabotaj: Zarar vermek amacı ile çıkarılan yangınlardır.
Yanma, Yangın ve Önleme Yöntemleri
Yanıcı özellik gösteren katı, sıvı veya gaz halindeki maddelerin oksijen bulunan bir ortamda ısı ile girdiği kimyasal reaksiyona yanma denir. Yanmanın insan kontrolünden çıkarak felakete dönüşmüş haline ise yangın denir.
Yanmanın başlaması ve sürebilmesi için gereken; yanıcı madde (yakıt), yakıcı madde(oksijen) ve tutuşturma ( ateşleme kaynağı ) uygun koşullarda bir araya gelmesine yanma üçgeni denir. Şartlardan herhangi birinin bulunmaması veya yeterli miktarda olmaması halinde yanma olayı meydana gelmez. Söndürme ise en az birisinin ortadan kaldırılması ile gerçekleştirilir.
YANGININ, İlk aşamasında KOKU, İkinci aşamasında DUMAN , Üçüncü aşamasında ALEV görülür.
Yangınlarda yanıcı maddelerin fiziksel özelliklerine göre sınıflandırılırlar. Her sınıf yangın farklı yanma özellikleri gösterir. Temel olarak dört ana yangın sınıfı tarif edilmektedir. Bunlar sırasıyla;
A-Sınıfı: KATI YANGINLARI: Yanma sonucu karbon tabakalar bırakan yanıcı katı maddelerin tutuşması ile meydana gelen yangınlardır. ( Odun, kömür, kağıt vs.)
B-Sınıfı: SIVI YANGINLARI: Yanıcı sıvı maddelerin, petrol ürünü sıvıların tutuşmasıyla meydana gelen yangınlardır. (Benzin, motorin, makine yağları, yağlı boyalar vs.)
C-Sınıfı: GAZ YANGINLARI: Yanıcı gazların tutuşması ile meydana gelen yangınlardır. (Metan, propan, bütan, LPG, doğalgaz, asetilen, hidrojen vs.)
D-Sınıfı: METAL YANGINLARI: Magnezyum, Alüminyum, Sodyum, Potasyum gibi hafif metallerin tutuşması ile meydana gelen yangınlardır.
Yangının sınıfı ne olursa olsun söndürme prensipleri ortaktır. Bu prensip yanmayı meydana getiren üç unsurdan yanıcı maddeyi, oksijen veya ısıyı ortadan kaldırmaktır.
Yanıcı maddeyi ortadan kaldırmak: Kırıp parçalamak, ayırmak veya sıvı akıcıyı kesmek suretiyle yanıcı maddeleri bazen ortadan kaldırmak mümkün olsa da, yanıcıların ağır ve taşınmaz mallar olduğu düşünülürse her zaman uygulama alanı bulunmayabilir.
Isıyı ortadan kaldırmak: Her yanıcı maddenin bir yanma ısısı olduğuna göre, yanan maddeleri bu ısının altına kadar soğutmak yangını söndürmek için iyi bir yöntemdir.
Oksijeni ortadan kaldırmak: Yangın mahalline ağır ve yanmaz gazlarla, aeresol sıvılar sevk etmek, havada bulunan yaklaşık %21 oranındaki oksijen oranı azaltılarak ortadan kaldırılmasını sağlar.
Genel olarak söndürme yöntemleri olarak su, köpük, kuru kimyevi toz (KKT) ve gazlı sistemler ile kum kullanılmaktadır. Yanıcı sıvı, elektrik ve katı yangınlarında su kullanılmamalıdır. Metal yangınlarında KKT kullanılmamalıdır. Elektrik ve metal yangınlarında köpük kullanılmamalıdır. Gazlı söndürücüler metal yangınlarında kullanılmamalıdır. Küçük bir yangının bile son derece büyük alevlere dönüşmesini önlemek amacıyla yapıların projelendirme aşamasından itibaren yangından korunma yöntemlerinin belirlenmesi gerekir. Yangından Korunma Önlemleri; sadece yangın çıktığı zaman işlevi olan ve daha çok mal kaybını önlemeye yönelik olarak gerçekleştirilen Aktif Önlemler (yangın devresi, yangın dolapları, portatif söndürücüler, otomatik yangın algılama ve uyarı sistemleri vb.) ve yangının büyümesini, can kaybının önlenmesine yönelik Pasif Önlemler (Kaçış yolları, yangın merdivenleri, su depoları, duman bacaları, bölme/kompartıman ayırımı vs.) olarak ele alınmaktadır.
Yangınlara Hazırlıklı Olmak
Gerekli yangın söndürme sistemlerini sağlamak, kontrollerini yapmak,
Yangın söndürme cihaz ve donatıları hakkında bilgilendirilmek,
LPG ve doğalgaz ana vanalarının yerlerini bilmek,
Yangın merdiveni, kaçış yolları ve çıkış kapılarını her türlü engelden koruyarak sürekli açık bulundurmak,
Her türlü kaçak vb. durumlara karşı uygun dedektörleri bulundurmak,
Yanıcı, parlayıcı ve patlayıcı maddelere karşı dikkatli olmak, bu tür tehlikeli maddeleri güvenlik önlemi alınmış mahallerde talimatlara uygun olarak muhafaza etmek ve kullanım alanında ihtiyaç miktarı kadar bulundurmak, Yasaklanan yerlerde açık alev kaynaklarını önlemek, sigara içmemek,
Yangın Anında Yapılması Gerekenler
Yangın anında şu kısaltmayı hatırlayın, KAOS:
” Kurtarın-Tehlikede olan insanları hemen kurtarın
” Alarm verin- Varsa yangın alarmını çalıştırın veya “YANGIN VAR” diye bağırın ve derhal 110’nu telefonla arayın
” Oksijensiz bırakın- Kapı ve pencereleri kapatarak ya da ateşin üstünü örterek yangını oksijensiz bırakıp kontrol altına alın
” Söndürün ya da terk edin- Eğer küçükse yangını söndürün, eğer kontrolden çıkmışsa alanı hemen boşaltın.
Yangın önlemlerinin temel hedefi; yangının başlama riskini en aza indirmektir. İtfaiyeciler dahil insanları olası zararlardan korumak, zararı azaltmaktır. Yangın sırasında açığa çıkan duman ve zehirleyici gazlar hızla yayılabilir, panik ve rahatsızlanmalara hatta ölüme bile sebep olabilir. Bütün kuruluşların bu tür acil durumlara yönelik kuralları ve fiziki tedbirlerinin olması gerekir.
Yangın ihbarı için bazı kurallara da dikkat etmekte fayda vardır. Örneğin telefonla itfaiyeye haber verirken sakin bir şekilde olay yerini anlaşılır bir şekilde; neyin, nerenin ve hangi kısmın yandığı ifade edilmelidir. En önemlisi yangın yerinde yaralı ve can kaybı olup olmadığı net olarak belirtilmelidir.
Bu makale, Kocaeli Panorama Dergisinin Ağustos 2013 sayısında yayınlanmıştır.
